درباره یخدان ها و یخچال های قدیمی تحقیق کنید
تحقیق درباره یخدان ها و یخچال های قدیمی
جغرافیا ارسال دیدگاه
در مورد یخدان ها و یخچال های قدیمی
یخدانها و یخچالهای قدیمی، سازههایی بودند که در گذشته برای تولید و نگهداری یخ در فصل زمستان و استفاده از آن در فصل تابستان ساخته میشدند. این سازهها در مناطق کویری و کم آب ایران، از جمله اصفهان، یزد، کرمان، خراسان و فارس، کاربرد زیادی داشتند. ساخت یخچالهای طبیعی در ایران یکی از مصادیق بارز هماهنگی انسان با طبیعت برای رفع نیازهای خود بود. این بنا هم از نظر معماری و هم از نظر دانش مهندسی نمونهای بینظیر از تعامل انسان با عناصر طبیعی در فصول مختلف سال بود.
قسمتهای مختلف یخدانهای قدیمی و نحوه عملکرد آنها
یخدانهای قدیمی، معمولاً از سه قسمت اصلی تشکیل میشدند:
استخر
استخر یا همان حوضچه محل جمعآوری آب برای تولید یخ بود. این استخر معمولاً در قسمت شمالی یخدان قرار میگرفت تا آب حاصل از بارشها وارد آن شود.
حصار
حصار، دیوار بلندی بود که در اطراف استخر قرار میگرفت. این دیوار، علاوه بر ایجاد سایه برای استخر، از نفوذ گرما به داخل آن نیز جلوگیری میکرد. گاهی ارتفاع این دیوارها به ۱۰ متر هم میرسید تا کاملاً از نفوذ نور خورشید به داخل استخر، جلوگیری کند. در برخی بناها برای افزایش استحکام دیوارها و یا جلوگیری از تابشهای جانبی خورشید، سایهاندازهای جانبی، طاقنماهای متعدد و پشتبندهای بزرگی در اطراف حصار اصلی احداث میکردند.
مخزن یخ
مخزن یخ، محل نگهداری یخ بود. این مخزن معمولاً در قسمت جنوبی یخدان قرار میگرفت تا از تابش مستقیم نور خورشید به آن جلوگیری شود. این مخازن چند مسیر به بخش شمالی داشتند تا دسترسی سادهتر به حوضچهها و تهیه یخ را فراهم کنند. مخازن با دو شکل معماری ساخته میشدند:
گنبدی: مصالح مورد استفاده برای ساخت مخازن گنبدی یا مخروطی شکل، به طور معمول خشت خام یا چینه بود. دهانه این مخزن وسیع و نوک آن باریکتر است. ورودی در قسمت شمالی و در نزدیکی حوضچه تولید یخ ساخته میشد که برای انتقال آسان یخ، دارای سطحی شیبدار بود. خروجی مقابل ورودی قرار میگرفت و از طریق یک اتاق کوچک به بیرون راه داشت. یخچالهای ابرقو، کرمان، یزد، میبد، کاشان و یخچال میرفتاح ملایر مخزن گنبدی دارند.
تونلی: مخزن این یخچالها شبیه تونل بود که به صورت یک مستطیل دراز ساخته میشد. عرض آن در حدود ۵ متر و طول آن حدود ۱۰ متر بوده است. سقف آنها معمولاً به صورت طاق ساخته میشد و کنار راهروهای آن اتاق کوچکی بود که نصف اتاق با پلههای متعدد به زیر زمین راه مییافت. یخچال دوقوز پله در ارومیه و یخچال خلیلی در تهران از نوع تونلی هستند.
محل انبار یخ در مخازن، گودالهای عمیقی بوده که در وسط همه مخازن احداث میشده است. در یخچالهای گنبدی این مخازن دایرهای شکل و در یخچالهای تونلی به شکل مستطیل بوده است. دیوار گودالها از سنگ، آجر و یا کاهگل ساخته میشد و پشت آن با مصالحی مانند خاک زغال عایق میشد.
معماران هنرمند آن دوران از آنجایی که میدانستند یخها امکان ذوب شدن دارند و آب حاصل از آن میتوان در پایه یخچال نفوذ کرده و آن را تخریب کند؛ برای پیشگیری، چاهی در بیرون از یخچال حفر میکرند و مجرای باریکی از کف گودال تا چاه میساختند. به این ترتیب آب حاصل از ذوب یخها داخل چاه میشد و بنای یخچال آسیبی نمیدید.
نحوه تولید و برداشت یخ از یخچالهای باستانی
در قدیم افرادی مسئول تهیه و توزیع یخ بودند که به آنها یخچالدار میگفتند. این افراد در شبهای زمستان داخل حوضچهها تا سطح معینی آب میریختند. در آن زمان سرمای شب به قدری زیاد بود که تا صبح آب حوضچه یخ میزد. هرشب ارتفاع آب را در حد چند سانتیمتر اضافه میکردند. این کار هرشب تکرار میشد تا قطر یخ به اندازه عمق حوضچه برسد.
سپس یخچالداران در هنگام صبح با ابزارهای خاصی یخها را تکه میکردند، به مخزن یخ میبرند و داخل گودال میریختند. برای اینکه قطعههای یخ به هم نچسبند، بین آنها کاه یا ساقه گندم قرار میدادند، سپس لایه بعدی یخ را روی آن میگذاشتند. در نهایت با پر شدن گودال، ورودی یخچال نیز با کاهگل پوشیده میشد تا هیچ نور و گرمایی به داخل نفوذ نکند. این یخها در گودالها باقی میماندند تا در تابستان به فروش برسند. درب یخچالها فقط در ابتدای صبح و غروب آفتاب که هوا خنکتر بود باز میشد. یخها تا پایان تابستان، آب خنک مردم شهر را فراهم میکردند.
یخچالها از قدیم تا به امروز چه فرقی کرده است؟
یخچالهای قدیمی و جدید، از نظر نحوه تولید و نگهداری یخ، تفاوتهای اساسی دارند. یخچالهای قدیمی، از بارشهای زمستانی و سرمای هوا برای تولید یخ استفاده میکردند. به این صورت که در فصل زمستان، آب در استخر یخدان جمعآوری میشد و سپس با استفاده از سایه دیوار بلند یخدان، از گرم شدن آب جلوگیری میشد. در طول شب، با سرد شدن هوا، آب استخر یخ میزد سپس افرادی یخها را تکه تکه میکردند و از استخر بیرون میکشیدند و در مخزن یخدان ذخیره میکردند.
یخچالهای جدید، از انرژی برق یا گاز برای تولید یخ استفاده میکنند. در این یخچالها، آب در محفظهای بسته قرار گرفته و با استفاده از کمپرسور، دمای آب به زیر صفر درجه سانتیگراد کاهش مییابد که سبب یخ زدن آن میشود.
معروفترین یخدانهای قدیمی و طبیعی در ایران
در ایران، یخدانهای قدیمی زیادی وجود دارد که برخی از آنها از اهمیت تاریخی و فرهنگی برخوردارند. از جمله معروفترین یخدانهای قدیمی و طبیعی در ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
یخچالهای تاریخی ایران به همین تعداد ختم نمیشود. تعداد زیادی یخچال در ایران وجود دارد که در گذشته و به دست معماران توانمند بنا شده و در اینجا تنها به چند نمونه از آنها اشاره شد.
جمعبندی
یخدانها و یخچالهای قدیمی، از جمله آثار تاریخی ارزشمندی هستند که نشاندهنده نبوغ و خلاقیت گذشتگان ما در استفاده از انرژیهای طبیعی میباشند. این سازهها، علاوه بر جنبه تاریخی، از اهمیت گردشگری نیز برخوردارند و هر ساله گردشگران زیادی را به خود جذب میکنند.
درباره یخدان ها و یخچال های قدیمی تحقیق کنید
نظر خود را بنویسید
آخرین مطالب
- معنی درس 7 فارسی هفتم
- فارسی هفتم صفحه 40
- نمونه سوال هدیه هفتم نوبت دوم
- معنی حکایت دعای مادر فارسی هفتم
- نمونه سوال فارسی هفتم درس به درس با جواب
- معنی جهان جمله فروغ روی حق دان حق اندر وی ز پیدایی است پنهان هفتم
- فارسی هفتم صفحه 112
- معنی شعر درس هفتم فارسی نهم
- فارسی هفتم صفحه 63
- آزمون آنلاین فارسی هفتم
- معنی شعر دوراندیشی فارسی نهم
- معنی شعر علم دین بام گلشن جان است
- معنی شعر ادبیات بومی 2 فارسی نهم
- شعر صلوات ولادت امام رضا
- معنی شعر دوراندیشی
- معنی شعر اقوام روزگار به اخلاق زنده اند
- معنی شعر صفحه 90 فارسی هشتم
- شعر بهرام گور
- معنی تمام شعر های فارسی هفتم
- شعر بهرام که گور میگرفتی همه عمر
- معنی شعر صفحه 42 فارسی هشتم
- شعر صفحه 110 فارسی نهم صوتی
- معنی شعر ای وطن فارسی هشتم صفحه 83
- شعر گرگ فریدون مشیری
- معنی شعر جهان جمله فروغ روی حق دان حق اندر وی ز پیدایی است پنهان فارسی هفتم
- معنی شعر نام نیکو گر بماند ز آدمی به کز او ماند سرای زرنگار
- معنی شعر سر به هم آورده دیدم برگ های غنچه را اجتماع دوستان یکدلم آمد به یاد
- رفسنجانی چگونه مرد
- دیدی که چگونه گور بهرام گرفت
- بعد از رئیسی کی رئیس قوه قضائیه می شود
- صلوات امام رضا
- امام جمعه
- آل هاشم امام جمعه تبریز
- امام جمعه تبریز کیست
- امام جمعه تبریز
- امام جمعه آذربایجان شرقی
- استاندار آذربایجان شرقی
- استاندار اذربایجان شرقی
- استاندار تبریز کیست
- استاندار تبریز
- رئیسی در حرم امام رضا
- میشه کنج حرمت گوشه قلب من باشه
- کلیپ پسر شاه باشه
- جرم هر جسم به چه چیزی بستگی دارد
- آتشفشان فعال
- دو فایده فتوسنتز
- معنی من
- معنی وابتغوا من فضل الله
- قهرمان عجیب من
- معنی انه من عبادنا المومنین